Halk sağlığı açısından önemli olan türleri Periplaneta americana (Amerikan hamamböceği), Blatta orientalis (Oryantal hamamböceği) ve Blatella germanica (Alman hamam böceği) Hamam böceğinin yaşam çemberi 3 evrede tamamlanır. Yumurta, nimf ve erişkin. Yumurtalar içinde 12-48 adet yumurta barındıran kapsüller şeklinde bırakılırlar. Bu kapsüllere hiçbir ilaçlı mücadele etki etmemektedir. O yüzdende Hamamböceği mücadelesinde tek bir ilaçlama kesin çözüm getirmez. Yumurtada çıkmış olanlar ölür, ancak yumurtadan çıkacakları takip edip 2.kez ilaçlama yapılması gerekir. Erişkinlerin yaşam süresi türlere ve çevre koşullarına göre değişir. Genel kural olarak büyük türler daha uzun yaşarlar. Örneğin Amerikan hamamböceğinin erişkinleri 1 yıl kadar yaşarken daha küçük bir tür olan Alman hamamböceğinin erişkinleri yaklaşık 6 ay yaşarlar. Pek çok patojen bakterilerin taşıyıcılarıdır. Bunların başında besin zehirlenmesine neden olan Salmonella gelmektedir. Bu bakteri böceğin dışkısında yıllarca canlı kalabilmektedir. Hamamböcekleri hem etçil hem otçuldur ve tercih ettikleri yiyecekler arasında maya maddeleri, kiri foseptik maddeleri, kıl, deri, parşömen, duvar kağıdı, dışkı ve insan gıdaları bulunmaktadır. Alerjik reaksiyonlara neden olan bazı bakterilerin parazit yumurtalarını da taşırlar.Hamam böcekleri, yaşadıkları ortamlarda karakteristik kötü bir koku bırakan ve gezindikleri gıdaları dışkı, kusmuk ve vücutlarında taşıdıkları patojenlerle kontamine eden böceklerdir. İshal, dizanteri, kolera, lepra, veba ve poliomyelitis gibi hastalıkları bulaştırırlar. Gıdalar tam kapalı kaplarda dolap ya da buzdolabında saklanmalıdır. Gıda işlenen ve tüketilen yerlerde kırıntı, yemek artığı bırakılmamalı, çöpler günün sonunda atılmalıdır. En çok kullanılan kimyasal kontrol metodları; insektisidal yemler ve yüzey spreyleridir. Yemler, hamamböceklerinin kontrolünde en çok kabul gören metoddur. Uygulama öncesinde herhangi bir hazırlığa, sonrası ise temizliğe gerek olmaması, özellikle Alman hamamböceklerinin saklanmak için tercih ettiği elektrik panoları ya da motor vb. hassas noktalarda kullanılabilir olması, ikincil zehirleme etkisi olması geleneksel yüzey spreylerine karşı büyük avantaj sağlar.

---

Karasinekler özellikle hayvan dışkıları, hayvan leşleri, çöplük, çöp konteynerleri, fosseptik kuyuları ve buna benzer organik atıkların olduğu yerlerde ürerler. Dişi karasinek her defasında yaklaşık 120 yumurta bırakarak yılda 15-30 civarında döl verebilir. Uygun şartlarda bir dişi karasinek ve nesillerinden yılda yaklaşık 100 milyar karasinek oluşabilir. Karasinekler kondukları ve beslendikleri yerler nedeniyle pek çok hastalığın taşınıp bulaştırılmasından sorumludurlar. Dizanteri, ishal, tifo, kolera, çeşitli paraziter enfeksiyonlar, epidemik konjuktivitis, kutanöz difteri ve lepra bu hastalıklara örnek verilebilir. Karasinekler insektisit ya da sinek tuzakları, yapışkan kağıtlar vb. pek çok yöntemle kolaylıkla yakalanıp öldürülseler de esas olan çevresel sanitasyon ve hijyenin sağlanmasıdır. Bu tür bir yaklaşım uzun süreli etkili sonuç ve az maliyetin yanı sıra daha pek çok avantajı da beraberinde getirir..

Çevresel sanitasyon ve hijyenin geliştirilmesi şu noktalara dikkat etmemizi gerektirir.

• Karasineklerin üreme alanlarının azaltılması ya da yok edilmesi,
• Diğer bölgelerdeki karasinekleri bölgemize çeken kaynakların azaltılması ya da yok edilmesi
• Gıdaların, gıda kaplarının ve insanların karasineklerle temasının engellenmesi

Şehirsel alanda karasinek mücadelesi; larvasit uygulaması ve ULV metodu ile alan ilaçlaması şeklinde yapılmaktadır.

---

İnsanların ve hayvanların kanını emerek yaşamlarını sürdüren bir parazittir. Rengi, kahverenginden kızılımsı kahverengine kadar değişen tonlardadır. Boyları, 1 mm.’den 1.5 cm’ e kadar değişmektedir. Yumurtlayarak çoğalırlar ve bir kerede 3000 tane yumurta bırakabilmektedirler. Yumurtalarını çayıra, toprağa ya da ahırlardaki duvar çatlaklarına bırakırlar. Ağırlığının 100 katı kadar kan emebilmektedir. Hastalık yapıcı bakteri,virüs,parazit,mantar taşıyabilirler. Kan emilen bölgede yangı oluşumuna neden olurlar. Kan emilen bölgede bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir. Kene eğer dikkatli çıkarılmazsa deri içerisinde kalan ağız parçaları aha ciddi ve yaygın bir yangı meydana getirir. Kenelerin vektörlerini yaptığı bazı önemli hastalıklar; Boreliosis, Babesiosis,Kene felci. Kırım-Kongo kanamalı Ateşi hastalığının başlıca vektörüdür. Bu hastalığın ölümle sonuçlanan vaka örnekleri bulunmaktadır. Toprakların sürülmesi, arazi yakma, kuru yaprak tabakasının hatta orman taban örtüsü kaldırılarak kenelerin yaşam alanlarının sınırlandırılması Konak hayvanlarının ortadan kaldırılması Yeşil ve piknik alanlarına gidildiğinde uzun giysiler giymeli, bacakları açıkta bırakmamalı, paçalar çorap içine konulup kenenin vücuda ulaşması zorlaştırılmalıdır. Kenelerin kimyasal kontrolünde akarisitler kullanılmaktadır. Ancak, kenelerin açık alanlarda orman, çalılık ve bol otlu alanlara yayılmış durumda olmaları, doğada akarisid ilaçların ulaşamayacağı yerlerde saklanmaları, kimyasal kontrolü zorlaştırmaktadır. Kenelerin yaşama alanlarında bulunabilecek kişiler (hayvancılıkla uğraşanlar, mezbaha çalışanları vb) repellent olarak bilinen böcek kaçırıcı ilaçları elbiselerine emdirerek kullanabilirler.

---

Siyah kahverenkli, 2 mm boyunda katlı yapılı altı bacaklı olup vücudunda ve bacaklarında kılları bulunur. Sıçrayan yapıdadır, dikey 20 cm, yatay 40cm zıplarlar. Hayvan, insan, toz ve kuş piresi şeklinde türleri vardır. Çok çabuk popülasyon yaratır, haftada 2,000 yavruya ulaşabilir. Genellikle sarı tonlarında, kahverengi, koyu kahverengi ve siyaha yakın koyu renktedirler Asalak olarak yaşadıkları insan ve memelilerin kanını emerek direkt zarar verirler. Veba,tifüs ve tularemi gibi bir takım hastalık etmenleri taşıdıklarından dolayı bulaşıcı hastalıkların yayılmasında rol oynarlar. Özellikle kedi, köpek, tavşan,kuş gibi evcil hayvanlarda yaşamını sürdüren pire türleri, gerek bu hayvanları gerek ise hayvan sahiplerini rahatsız ederler. Konutlarda temizliğe dikkat edilmelidir. Evcil hayvanlarda sürekli olarak Veteriner Hekim kontrolünde pire mücadelesi yapılmalıdır. Pirelerin konuşlandığı mekana göre seçilecek halk sağlığı ilaçları ile tedavi edici uygulamalar yapılır.

---

Çok küçük sarı renkte 2-5 mm boyunda dış parazittir. Memelilerin ve insanların vücudunda kanlarını günde 2-3 kez emerek yaşarlar. Erişkinler uzun süre gıdasız yaşayabilir. Baş, vücut ve kasık biti şeklinde çeşidi vardır. Saç ve çamaşırlara yumurtasını (sirkesini) kuvvetlice yapıştırır. Kasık biti kasık arasında deri içine girip yerleşir. Yaşanılan ortamdaki eşya ve kişinin şahsi eşyası ile de yayılırlar. Ev içi ve okul gibi toplu yaşama alanları da kolay bit yayılma yerleridir.

---

Sivrisineklerden insan sağlığı açısından önemli olan Anopheles, Culex ve Aedes adlı üç türü önem kazanmaktadır. Sivrisine larvalarının gelişmesi için 10-15 C° sıcaklık en uygun sıcaklıktır. Dolayısıyla hava şartlarının biraz iyi olması, sivrisinek gelişimin başlaması demektir. Sivrisinekler sıtma, Filariazis, Sarı Humma, Deng hastalığı gibi hastalıkların yayılmasında ve salgın hastalıkların ortaya çıkmasında önemli rol oynarlar. Aynı zamanda insanları sokmaları neticesinde oluşan kaşıntı nedeniyle rahatsızlık verirler. Sivrisinekler yumurtalarını durgun sulara bıraktıkları için bu suların ortadan kaldırılması üremelerini engelleyecektir. İşte bu yüzden fiziksel savaşım sivrisineklerle olan mücadelede oldukça önemlidir. Özellikle su birikintilerinin ortadan kaldırılması, derelerin rehabilitasyonu ve ya üzerlerinin kapatılması, taban suyu olan yerlerde drenaj vb. tedbirler alınması, bina altlarında meydana gelebilecek su birikmelerinin önlenmesi,bahçe ve balkon gibi özel mülk alanlarında su birikintisine yol açabilecek unsurların ortadan kaldırılması önemlidir. Kasım ve Mart ayları arasında, kapalı alanlarda bulunan ergin sivrisineklerin ortadan kaldırılması amacıyla Kış Mücadelesi yapılmalıdır. Mart ayından başlayarak ağırlıklı bir şekilde larva mücadelesine önem verilmelidir. Ergin olanlara karşı da alan mücadelesi yapılmalıdır.Ergin sivrisinekler genelde gün batımı saatlerinde yoğun olarak havada gezinti halinde oldukları için alan mücadelesinin bu saatlerde yapılması önem taşımaktadır.

---

Fareler; Fare ve sıçanlar; yapılara verdikleri zararlar, bulaştırdıkları hastalıklar ve insanların gıdasına ortak olmalarından dolayı dünya çapında önem taşıyan zararlılardandır. İnsanlar için ölümcül olabilen Weil’s hastalığı, Murin Tifüsü, Salmonella’nın yanısıra çeşitli paraziter hastalıkları da bulaştırırlar. Sıçanların binalara verdikleri zararlar ciddi sonuçlar doğurabilir. Su ve gaz borularını, elektrik kablolarını kemirerek yangın çıkarabilirler. Bulundukları yerlerde gıda maddelerini tüketirler Elektrik kablolarını, kağıt, giysi, kumaş ve ahşap ürünleri kemirerek zarar verirler. Birçok nedeni bilinmeyen yangının sebebidirler. Tarla,bahçe veya depolanmış haldeki ürünlerde önemli hasar ve kayba yol açabilirler. Yedikleri gıdanın 10 katını atıklarıyla, kıllarıyla ve taşıdıkları hastalık etmenleriyle bulaştırırlar.Yılda 33 milyon ton gıdayı tahrip ettikleri belirtilmektedir. Ayrıca borular ve kanalizasyonların açık kalmalarını sağlamaları yanında,bazende canlı veya ölü durumda iken mekanik tıkanmalara sebep olurlar, Barajlarda,rıhtımlarda tüneler açarak tahribata neden olurlar. Isırık ve yaralanmalara neden olurlar.

---

Akrepler böcek yiyerek beslenirler. Yiyecek bulma ve korunma amacıyla açık noktalardan bina içlerine girerler. İç alana girdiklerinde elbise, ayakkabı, yatak gibi risk yaratan noktalarda dolaşırlar. Tüm akrepler sokar ancak, çok az türleri hariç, yalnız böcek sokmasına alerjik reaksiyon verenler için tehlikelidirler. Sokma vakalarında doktora gidilmesi gerekir. Geceleri aktiftirler. Gündüzleri karanlık ve serin yerlerde, yuvalarında geçirirler. Bahar ve sonbahar yağmurlarıyla aşağıdaki yuvalarını su basınca bina içerisine girişleri sıklaşır.

---

Kümeler halinde 200 civarında yumurtayı yapıştırarak çatlaklara bırakırlar evlerde insanın yaşadığı yatak odaları, çekyat, dolap içleri, karyola yatak kenarları, duvar delikleri ve tahta aksam ayrıkları ile yatakhaneler gibi yerlere yuvalanırlar insanları ısırıp ağırlığının 5 - 6 katı kan emerler, emdiği yer şişer ve çiban gibi kızarır.

---

Yılan genellikle etçil beslenir. Yılan bulunduğu ortamda fare, balık, kurbağa, domuz, kuş yumurta vb canlılarla beslenir. Yılanın derisi ve ağzı çok esnek yapılı olduğundan besinleri rahat yiyebilir ve uzun zaman hazmetmek için bir kenarda bekler. Uzun zaman açlığa ve susuzluğa dayanabilen yılan kış ayı geldiğinde uykuya yatar. Yılan bahar ayı geldiğinde tekrar avlanmaya çıkar.

---

Akarlar uyuz hastalığının etmenidir. İnsan ve hayvanların derisini delerek kan emerler. Dişisi,insan derisinin kılsız kısımlarında 1 cm. uzunluğunda yatay tüneller kazarak uyuz hastalığını meydana getirirler. Ev tozu akarları aşağı yukarı her evde bulunurlar. Özellikle yataklarda,yastık ve halılarda bulunur. Ev tozu akarlarının halı ve yastıklardaki oranı 100akar/gr dan yüksek olursa astım riski gösterir.500akar/gr olduğunda kronik astım riski meydana gelir.

---

Yün, ipek ve bunlardan imal edilmiş elbise, kürk, deri, kıl, tüy, ölü, böcek, kitap, süttozu ile beslenirler. Bu tip eşya ve yiyeceklerin bulunduğu depolarda sık rastlanır.

---

Un fabrikaları ve depoları, kütüphane,ev ve kağıt depolarında sık rastlanır. Şekerli mamuller, kağıt ve kağıt ürünleriyle beslenirler, dolayısıyla bunlara zarar verirler. Gri renkli, 1-2 cm uzunluğunda balık görünümünde ve sık ayaklıdırlar. Çok seri hareket ederler. Bu haşerelere evlerde çok sık rastlanır, ayrıca fırınlarda bina duvarlarında sıcak yerlerde barınırlar. Hububat içerisine de girer ve yerleşirler. Kağıt ve kumaşla da beslenirler.

---

Ev içerisinde köşelerde ve sundurmalarda göz zevkini bozan ağlar örerler. Bazı zehirli türler (Latrodectus mactans) haricinde bir zararları yoktur.

Parazitlenmezler, hastalık bulaştırmazlar, yağmacılıkla, böcekleri yiyerek beslenirler. Çok türleri vardır. Boyları türe göre değişir. Bazıları insanda, sokarak zehirlenme yapar. Genellikle boyun, el, yüz,omuz ve kolundan sokarlar Evlerin loş karanlık ve nemli yerlerine yuvalanırlar. Sokulan yerde yanma, ağrı başlar kaşınır ve şişer, titreme bitkinlik oluşur. Nabız artması ve soğuk terleme görülür ısırık yerinde bir birine yakın iki nokta var ve Başa Döndaki belirtiler oluyorsa örümcek düşünülebilir.

---

Yün, ipek, kürk, deri gibi materyalleri, mobilya döşemelerini yiyerek önemli zararlara neden olurlar. 3 mm boylarında küçük ve oval böceklerdir. Bunlar insanlara zarar vermez ama kişisel eşyalara, giysilere zarar verirler. Güveler hayvan kılından yapılmış her türlü eşya üzerine yerleşirler ve yerler. Kulağa Kaçan Evlerde yarık ve çatılarda saklanır ve genellikle geceleri dolaşır. Bitki artıkları, ölü hayvan ve böceklerin parçaları ile beslenirler. Seri hareket ederler.

---

Yaban arıları, ısırmaları ve insanlarda alerjik reaksiyonlara neden olarak zarar verirler.

---

2-4 mm büyüklüğünde siyahtan kahverengiye, kırmızıdan siyaha kadar renklerde bir çok karınca türü vardır. Kanatlı karınca türü ise 5-8 mm uzunluğunda kahverengi olup iki adet uzun kanadı vardır. Yuvalarını su ve yiyecek kaynaklarına yakın yaparlar ve rotaları da bu eksendedir.

---

Küçük vücudu sık kıllarla örtülü, donuk sarı renkli, 1,5 - 3 mm boyunda sineklerdir. Doğada hayvan barınaklarında, mağaralarda, evlerdeki loş yerlerde yaşar ve geceleri insanlardan, hayvanlardan kan emerler.Yumurtalarını bitkisel ve yaş atıkların üzerine bırakırlar.

---

0,5 - 1 cm boyunda altın sarısı ve kahverengi dalgalıdır. Bal ve eşek arısı gibi türleri vardır. Duvar deliği, ağaç, çatı arası ev gibi yerlere petek yuva yaparak yerleşirler. Grup halinde yaşar çiçeklerden polen ve nektar toplar, depolar kışın bununla beslenirler. İnsanları ısırarak alerjik reaksiyona sebep olurlar.

---

3 - 10 cm büyüklüğünde 2-8 mm eninde yassı halkalı etrafında 17 çift anteni olan zehirli canlılardır. Gündüzleri evlerin nemli, loş ve karanlık yerlerinde, taş altlarında, deliklerde gizlenirler. Geceleri dolaşır, böcek ve solucanlar ile beslenir, insana saldırmazlar. Akarlar ve Mite'lar Allerjik reaksiyonlara neden olurlar, özellikle astımı ve aolanlar dikkat etmelidir.

---

Yumurtlamadan iki hafta sonra hastalığın başlaması vücutta genellikle parmak araları, bilek ve dirseklerin iç kısmı, koltuk altı, karın ile bacakları sarması ile olur. Deride kazdığı tünellerin üzerinde içi su ve parazit dolu kabarcıklar oluşur. Özellikle geceleri artan şiddetli alerjik kaşıntılar olur. Buna uyuz hastalığı denir. Uyuz insanlardan el sıkma ile, kullandığı eşyalar ve bir arada yaşama ile bulaşır.

---

Gri renkte ve çok kısa ayakları vardır. Dokunulduğunda kıvrılarak top şeklini aldığı için halk arasında tespih böceği olarak adlandırılır.Rutubetli ve sebze artığı olan her türlü yerde yaşar, mahzen ve bodrum gibi yerleri severler. Saksı bitkilerine zarar verirler.

---

Bina içerisinde; bodrumda, katlarda ve evlerin balkonlarında, bina dışarısında; rutubetli yerlerde, yaprak altı ve gübrelik yerlerde yaşarlar.

---

Sularda ve nemli çayırlarda yaşayan, değişik ebat ve şekillerde çok değişik türleri vardır. Kabuklu bir türdür. Gezdikleri yerlere sıvılarını bulaştırır. Bitkileri yiyerek yaşamları sürdürürler. Küçük türleri çoğu kez bahçelerde süs bitkilerini sararak kurumasına sebebiyet verirler.

---

Ağaç kurdu eski tahta eşyada, pencere, kapı, parke ve mobilyanın ağaç aksamlarında yerleşir ve dehlizler açarak ilerler. Bu arada kemirdikleri ağacın tozları dışarı dökülür. Bazen geceleri sessizlikte, delik açarken sesi duyulabilir. Mobilya böceği büyük toplu iğne başı büyüklüğünde, kahverengidir. Özellikle mobilyaların kumaş ve içindeki dolgu maddeleri (kamış, saman, ot vs.) arasında yuvalanırlar. Kumaşı deler, yıpratır, ölenleri mobilyanın altına dökülür.

---